Jednostki grupy kapitałowej bardzo często dokonują pomiędzy sobą transakcji sprzedaży zapasów, które odbywają się z zastosowaniem cen rynkowych i zawierają marżę (różnica pomiędzy wartością zapasów w cenach sprzedaży a ich wartością wg cen nabycia / kosztów wytworzenia).

W systemie IBM Cognos Controller dane o wzajemnych transakcjach zawierających niezrealizowaną marżę raportowane są z podziałem na rodzaje zapasów (wyroby, materiały, towary). Podział na grupy transakcji jest zcentralizowany i ujednolicony. Jednostka dominująca decyduje również o sposobie automatycznej eliminacji niezrealizowanej marży, w tym automatycznej kalkulacji odroczonego podatku dochodowego.

Eliminacja niezrealizowanej marży na zapasach jest realizowana przez IBM Cognos Controller w kilku krokach:

• Eliminacja przychodu i kosztu własnego sprzedaży dla jednostki sprzedającej,
• Eliminacja niezrealizowanej marży na obrotach pomiędzy jednostką sprzedającą i jednostką kupującą
• Eliminacja niezrealizowanej marży na zapasach dla jednostki kupującej
• Kalkulacja podatku odroczonego

Dane wejściowe do eliminacji przychodu i kosztu własnego są ewidencjonowane przez jednostkę sprzedającą i opcjonalnie przez jednostkę kupującą w walucie transakcji i walutach lokalnych ze wskazaniem drugiej strony transakcji.

Dane wejściowe do eliminacji niezrealizowanej marży na obrotach są ewidencjonowane centralnie lub przez jednostkę sprzedającą (% marży na obrotach) i jednostkę kupującą (wartość obrotów w jej walucie lokalnej).

Dane wejściowe do eliminacji niezrealizowanej marży na zapasach są ewidencjonowane centralnie lub przez jednostkę sprzedającą (% marży na zapasach z uwzględnieniem ich wiekowania) i jednostkę kupującą (wartość zapasów w jej walucie lokalnej).

Dane wejściowe do kalkulacji odroczonego podatku dochodowego są ewidencjonowane centralnie (% podatku dochodowego).

Przykład:

Jednostka A sprzedała do jednostki powiązanej B towary handlowe:

• Przychody ze sprzedaży towarów = 500.000 PLN
• Wartość sprzedanych towarów = 400.000 PLN
• Marża na sprzedaży towarów = 100.000 PLN (20%)
• Zapas towarów w jednostce B na koniec okresu sprawozdawczego = 250.000 PLN
• Stawka podatku dochodowego = 19%

Ujęcie powyższych transakcji kupna / sprzedaży w księgach rachunkowych i sprawozdaniach finansowych jednostek powiązanych wymaga korekty wyniku grupy kapitałowej o 100.000 PLN (w okresie ujęcia sprzedaży towarów) oraz korekty kosztów z tytułu wartości sprzedanych towarów również o 100.000 PLN (ale w okresach ich późniejszej sprzedaży na zewnątrz przez jednostkę B). Ponieważ w przytoczonym przykładzie połowa zapasów (250.000 PLN do 500.000 PLN) nadal jest na stanie magazynowym jednostki B, korekta kosztów z tytułu wartości sprzedanych towarów na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wyniesie 50.000 PLN. Pojawia się również przejściowa różnica pomiędzy wartością bilansową, a wartością podatkową zapasów, która wymaga kalkulacji i ujęcia odroczonego podatku dochodowego.

W IBM Cognos Controller automatyczna korekta konsolidacyjna składa się z kilku elementów:

• Pomniejszenie przychodów ze sprzedaży i kosztu własnego sprzedaży towarów o 500.000 PLN – dotyczy jednostki A
• Zwiększenie kosztu własnego jednostki sprzedającej towary i zmniejszenie kosztu własnego jednostki kupującej o 100.000 PLN – dotyczy jednostek A i B
• Zwiększenie kosztu własnego jednostki kupującej vs zmniejszenie wartości zapasów towarów w jednostce kupującej o 50.000 PLN – dotyczy jednostki B
• Zwiększenie aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego vs korekta podatku dochodowego w rachunku zysków i strat o 9.500 PLN – dotyczy jednostki B.

W systemie IBM Cognos Controller zaewidencjonowane na poziomie pary jednostek dane o wzajemnych transakcjach zawierających niezrealizowaną marżę są przeliczane na walutę grupy kapitałowej w ramach pierwszego etapu konsolidacji „przeliczanie waluty”. Eliminacja wzajemnych transakcji zawierających niezrealizowaną marżę następuje poprzez wygenerowanie automatycznych poleceń księgowania w ramach etapów konsolidacji „dzienniki automatyczne - salda wewnątrzgrupowe” oraz „dzienniki automatyczne – zysk wewnątrzgrupowy”. Niezrealizowana marża i odroczony podatek dochodowy są w sposób automatyczny alokowane pomiędzy wynikiem bieżącego okresu a wynikiem z lat ubiegłych.